Η ψυχαναλυτική θεωρία αποτελεί το θεμέλιο της ψυχοδυναμικής παιδοψυχιατρικής. Μας προμηθεύει τα κατάλληλα μέσα ώστε να εισχωρήσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα τον εσωτερικό κόσμο αλλά και την ιστορία ενός παιδιού μέσα σε μία οικογένεια.

Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία το μεγαλύτερο μέρος της ψυχικής μας ζωής αποτελείται από το ασυνείδητο.

Το ασυνείδητο είναι ένας νοητός τόπος μέσα στον οποίο συντελούνται πολύπλοκες διεργασίες από πολλές και αντίρροπες δυνάμεις. Κάθε μία από αυτές τις αντίρροπες δυνάμεις του ασυνειδήτου μέσα από εσωτερικές συγκρούσεις που προκαλούν ωσάν ένα πεδίο μάχης διεκδικούν εδάφη δηλαδή λειτουργίες του ψυχισμού τις οποίες και θέλουν να ορίζουν και να ελέγχουν.

Οι δυνάμεις που επικρατούν από τις συγκρούσεις αυτές μπορούν έπειτα να κατευθύνουν και να ελέγχουν κάθε επί μέρους λειτουργία του ψυχισμού προσδιορίζοντας έτσι σκέψεις, επιθυμίες, επιλογές, αποφάσεις, συμπεριφορές, ικανότητα αυτοελέγχου και προσαρμογής, ικανότητα αυτονομίας και δημιουργικότητας, τα χαρακτηριστικά ακόμα και ολόκληρη την προσωπικότητα ενός υποκειμένου. Κατ αυτόν τον τρόπο επιλογές και συμπεριφορές φαίνεται να προκύπτουν ως ένα αποτέλεσμα ασυνείδητων συγκρούσεων οι οποίες παρουσιάζουν μία δυναμική συσχέτιση μεταξύ τους.

Όλα αυτά όμως δεν συμβαίνουν σε ένα αποστειρωμένο και απομονωμένο εργαστήριο. Συμβαίνουν στον παιδικό ψυχισμό ο οποίος μεγαλώνει και εξελίσσεται, ζώντας μέσα στο οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο με σχέσεις φροντίδας, αγάπης αλλά και επιρροής.

Το ερώτημα για εμάς τους ειδικούς είναι κατά πόσο οι σχέσεις αγάπης και φροντίδας μέσα στην οικογένεια μαζί με τις επιρροές από το ευρύτερο περιβάλλον, τα γεγονότα και τις εκάστοτε συνθήκες θα ευνοήσουν ή θα παρεμποδίσουν την απρόσκοπτη εξέλιξη του παιδιού.

Η ψυχαναλυτική θεωρία με τις αντικειμενοτρόπες σχέσεις διερευνά και ερμηνεύει πρωτίστως τη σχέση του παιδιού με τη μητέρα του, αλλά και με τα υπόλοιπα πρόσωπα στο περιβάλλον του, λαμβάνοντας υπόψιν ταυτόχρονα τα γεγονότα και τις συνθήκες μέσα στις οποίες αυτές διαδραματίζονται. Παπάλληλα μπορεί να πραγματεύεται, διερευνά, επεξεργάζεται και ερμηνεύει το «έλλειμμα» με τις προεκτάσεις και τα προιόντα του. Αυτές μπορεί να είναι εν γένει όλες οι ενδοψυχικές διεργασίες και συγκρούσεις που απορρέουν σε σχέση με αυτό που ονομάζουμε δομημένο έλλεμμα.

Κατανοώντας όσο το δυνατόν τη λειτουργία του ασυνειδήτου αλλά και οι δυνάμεις που αναπτύσσονται μας δίνεται η δυνατότητα να αντιληφθούμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τις πιο εξατομικευμένες αναπτυξιακές και συναισθηματικές ανάγκες ενός παιδιού ή εφήβου.

Oι εξελίξεις σε όλα τα πεδία των νευροεπιστημών τρέχουν με νέα δεδομένα. Όλα τα νέα ευρήματα από προκύπτουν από τις νευροεπιστήμες η ψυχοδυναμική έχει τη δυνατότητα να τα ενσωματώνει εγκαθιστώντας μία εξελικτική σχέση μεταξύ της ψυχανάλυσης και των υπόλοιπων νευροεπιστημών. Αυτή η εξελικτική σχέση που μας παρέχει η ψυχοδυναμική μεταξύ των διάφορών νευροεπιστημονικών πεδίων, μας βοηθά να αντιληφθούμε περισσότερο τις πιο λεπτές αποχρώσεις των συναισθηματικών αναγκών αλλά και των αποκλίσεων σε ένα παιδί. Μπορούμε να αντιληφθούμε τις αθέατες ιδιαιτερότητες ενός παιδιού, τους απωθημένους στο ασυνείδητο τραυματισμούς του, τους φόβους αλλά και τις επιθυμίες του.

Λαμβάνοντας υπόψιν του τα δεδομένα που προκύπτουν από μία εν τω βάθη και πολύπλευρη συναισθηματική αξιολόγηση, ο ψυχοδυναμικός παιδοψυχίατρος θα προτείνει έναν εύστοχο και ακριβή τρόπο ανακούφισης και αποκατάστασης των δυσκολιών για το παιδί.

Ταυτόχρονα θα προταθεί στους γονείς ένας τρόπος διαχείρισης των δυσκολιών του παιδιού που θα συμβάλλει επίσης στην ανακούφιση του παιδιού όσο εκείνο είναι στο σπίτι μαζί τους, ουσιαστικά ως συνέχεια της θεραπευτικής προσπάθειας που γίνεται στο ιατρείο.

Η διαδικασία αυτή της μη παρεμβατικής ανακούφισης και αποκατάστασης που προτείνει η ψυχοδυναμική είναι ικανή να διασφαλίσει τη φυσική αναπτυξιακή πορεία του παιδιού και του εφήβου μέχρι και την ενηλικίωση χωρίς εκτροπές.

Η ψυχοδυναμική ως τεχνική μη παρεμβατικής ψυχοθεραπείας χρησιμοποιεί ως εργαλεία την ελεύθερη έκφραση των συνειρμών στο λόγο, το παιχνίδι, τη ζωγραφική, ή άλλα μέσα που θα επινοήσει το ίδιο το παιδί. Επίσης, όταν στο υπάρχων θεραπευτικό πλαίσιο χρειάζεται να ενσωματωθεί και κάποια άλλη μορφή θεραπείας ( π.χ. φαρμακοθεραπεία ) στην εφαρμογή της λαμβάνει και εκείνη τη θεραπευτική χροιά της ψυχοδυναμικής κατανόησης.

Με την τεχνική και τα εργαλεία της η ψυχοδυναμική κατανόηση στην παιδοψυχιατρική μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην οργάνωση μιάς σταθερότερης δομής και λειτουργίας του παιδικού και μελλοντικά ενήλικα συναισθηματικού κόσμου.